P O G L E D A J T E     N O V O S T I

Tokom 1996., članovi Akademskog speleološko-alpinističkog kluba su ponovo izmerili Cerjansku pećinu, istravši pri tom i 900 m novih kanala. Ukupna dužina istraženih kanala je time povećana na 5190 m, a dubina na 173 m. (Trenutna dužina pećine iznosi 6.025 m - pogledajte novosti o istraživanjima izvedenim narednih godina).   Istraživana po prvi put 1976. godine od strane Speleološkog odseka Planinarskog saveza Beograda, pećina je svojevremeno bila najduža u Srbiji sa istraženom dužinom od 4240 m. Tokom sedamdesetih godina su bile aktuelne ideje o turističkom uređenju pećine. Relativno uzan ulaz je proširen miniranjem, a nanos u niskom ulaznom delu je iskopan. Međutim, ova aktivna ponorska pećina nikada nije postala predmet turističkih poseta. Narednih godina, vode koje poniru u pećinu su odnele drvene grede postavljene da služe kao mostovi, a nanos koji je voda nanela je ulazni deo ponovo pretvorio u nizak i mokar kanal prolazan jedino puzanjem. Smatrana potpuno istraženom, pećina je retko posećivana sve do jeseni 1995., kada je ekipa ASAK-a posetila njene udaljene delove i otkrila nastavak glavnog kanala. U julu 1996., tokom letnje istraživačke akcije pećina je iznova izmerena, zajedno sa većinom novotkrivenih kanala. Cerjanska pećina se nalazi blizu sela Cerje, 15 km od Niša. Ulaz u pećinu, na nadmorskoj visini od 515 m, predstavlja ponor rečice Provalije, koja ponovo izvire na Kravljanskom vrelu, 2800 m severozapadno, na nadmorskoj visini od 310 m. Opit bojenja izvršen tokom sedamdesetih je potvrdio vezu ponora i vrela. U isto doba, neuspešni pokušaj proronjavanja Kravljanskog vrela je zaustavljen zbog problema sa opremom na dubini od 15 m. Od tada nije bilo speleoronilačkih pokušaja da se povežu Kravljansko vrelo i Cerjanska pećina. Prema rezultatima istraživanja iz 1996., Kravljansko vrelo je udaljeno 400 m od sifona kojima se pećina završava, a 34 m ispod njih. Na padinama brda iznad vrela se nalazi 123 m duboka "Jama iznad Kravljanskog vrela", na nadmorskoj visini od 450 m. Na Novu godinu 1996. ASAK je ponovo istražio i snimio jamu, preciznije (nadamo se) određujući njen položaj. Snažno vazdušno strujanje iz sipara na dnu jame ukazuje na prisustvo prostranog kanala u nastavku  jame - najverovatnije povezanog sa Cerjanskom pećinom. Merenja prethodnih istraživača su pokazivala da se jama nalazi tačno iznad Salomne dvorane, koja se nalazila na kraju do tada izmerenog dela pećine. Pretpostavljalo se da sipar u dnu jame odgovara dekametarskim blokovima koji čine zidove i tavanicu salomne dvorane. Međutim, ponovljena merenja su pokazala da se jama nalazi 350 m istočno od kanala Cerjanske pećine, i da se dno jame nalazi blizu nivoa Kravljanskog vrela, ispod sifona kojima se završava trenutno poznat deo Cerjanske pećine.

Pogledajte veliku kartu Srbije i Crne Gore sa položajem pećine (150 k) Pogledajte veliku kartu okoline pećine (19 k), sa položajima okolnih pećina i jama, i osvrtom na hidrološke veze. Pogledajte geološku kartu (40 k) okoline pećine sa legendom

Cerjansku pećinu karakterišu male dimenzije ulaznog dela, i velike dimenzije Glavnog kanala - visina uglavnom prelazi 20 m. Očigledno je da je geneza sadašnjeg ulaznog dela odvojena od geneze Glavnog kanala. Fosilni kanal velikih dimenzija, koji se završava čepom od blokova, otkriven neposredno iza završetka niskog ulaznog dela, može biti veza sa starim ulazima, koji su sada zatrpani na erodovanim stranama amfiteatra kojim se završava slepa dolina Provalijske reke.

Cerjanska pećina je mokra pećina. Čak i leti, kada je korito Provalijske reke suvo, ima vode u jezercima u ulaznom delu. Dalje kroz pećinu, tok teče Glavnim kanalom, do sifona na 3. kilometru. Kao ni u fosilnom Visokom kanalu, koji je iznad vodenog toka, ni u nastavku pećine nije primećen aktivan tok (u doba istraživanja), ali mnogobrojni erozioni lonci ispunjeni vodom otežavaju prolaz. Kako ronilačka odela nisu uobičajeni deo speleološke opreme kod nas, puzanje kroz vodu na ulazu i gaženje kroz duboku vodu predstavlja čestu i nimalo prijatnu praksu tokom istraživanja pećine. Deo pećine između sifona na 3. kilometru, i Salomne dvorane (nazvan "Mesečev kanal") je naročito depresivan. Zidovi ovog dela pećine su formirani u tamnom, skoro crnom krečnjaku, koji eroduje u vrlo oštre oblike, a dno kanala je pokriveno dubokim erozionim loncima punim vode. Radi lakšeg istraživanja udaljenih delova pećine, 1996. godine je u blizini Salomne dvorane postavljen mali bivak.

Penjanjem u gornje delove skoro svih kanala, čak i onih duboko u unutrašnjosti pećine, nailazi se na alogeni šljunak i oblutke zaostale u nišama na svim visinama kanala. Jasno je da je pećina bila u potpunosti ispunjena alogenim materijalom koji je kasnije odnet. Gledajući sadašnju topografiju i hidrografiju okoline pećine, teško je zamisliti rečni tok sposoban za takvo delo.

Tavanice nekih pećinskih kanala se sastoje od neobične mase, koja izgleda kao krečnjak koji se raspada. Mikroskopske analize uzoraka su pokazale da je krečnjak u prošlosti bio alterovan termalnim vodama. U podnožju brda 5 km zapadno od pećine danas se nalazi nekoliko termalnih vrela. Tačna priroda i uloga termalnih voda u nastanku Cerjanske pećine tek treba da bude istražena.

Mnogobrojna su mesta u pećini na kojima treba tražiti nove kanale - uglavnom u delu iza Salomne dvorane, i u visokim delovima Glavnog kanala. Neki teški pravci čekaju da budu savladani: speleoronilačko spajanje Kravljanskog vrela i sifona u pećini, i kopanje na dnu Jame iznad Kravljanskog vrela kojim bi se obezbedio lakši pristup udaljenim delovima pećine.

NOVOSTI

Od septembra 1998. dužina pećine iznosi 5715 metara

Posle 96-časovnog bivaka na letnjoj akciji u avgustu 1998., i vikend istraživačke akcije u septembru, otkrivena je obilaznica oko (iznad) sifona na dosadašnjem kraju pećine. Završni deo pećine je ponovo izmeren, kao i novi kanali, čime je dužina pećine narasla na 5715 m. Novi kanal, kojim se nastavlja pećina iza sifona, je širok i mokar, udaljen nekih 300 m od Kravljanskog vrela, i čeka da bude istražen i izmeren.

Pokušaj ronjenja Kravljanskog vrela u septembru 1999. godine

Sredinom septembra 1999., speleo ronioci iz SOB-a su pokušali zaron kroz Kravljansko vrelo. Na dubini od 15 m je dalji prolaz bio sprečen čepom od nanosa peska i mulja. U planu su novi pokušaji zarona posle perioda prolećnih visokih voda, i eventualnog prirodnog odnošenja čepa na dnu sifona.

Od oktobra 1999. dužina pećine iznosi 6025 metara, a denivelacija 176 m

U septembru i oktobru 1999., ASAK je izveo dve višednevne istraživačke akcije u Cerjanskoj pećini. Prošireni su prolazi koji vode do kanala kojim se pećina nastavlja u završnom delu (kanala nazvanog "via Kravlje"). Na žalost istraživača, "Via Kravlje" se sa oba kraja ubrzo završava sifonima, koji su u nizvodnom delu sada udaljeni oko 200 m od Kravljanskog vrela. Nastavak istraživanja u tom pravcu, i spajanje sa Kravljanskim vrelom, je moguće samo za speleo ronioce. Novi kanali u tom delu pećine su izmereni čime je dužina Cerjanske pećine prešla 6 km i sada iznosi 6025 m, a denivelacija iznosi 176 m.